Author: admin

Zadnjih nekoliko godina smo svjedoci velikog zagađenja gradova, pa čak i Mostara koji nije prije bio u tolikoj mjeri zagađen. Iz tog razloga, Agromediteranski fakultet Univerziteta “Džemal Bijedić” u Mostaru je pustio u upotrebu uređaj za praćenje kvalitete zraka čiji podaci će od danas biti dostupni građanima. Radi se o jednom od najmodernijih uređaja za praćenje parametara koji određuju kvalitetu zraka. EkoNET je rješenje zasnovano na oblaku u paketu s prenosnim uređajem opremljenim nizom senzora koji omogućava Agromediteranskom fakultetu da ima detaljan uvid u kvalitet zraka u realnom vremenu. Na ovaj način se omogućava praćenje koncentracije različitih parametara u zraku poput PM1, PM2.5 i PM10, CO, NO₂, O₃, SO₂, temperature, vlažnosti i pritiska. Praćenje kvalitete zraka pruža korisnicima važne informacije o okolini u kojoj se nalaze, i također može da doprinese podizanju svijesti o značaju očuvanja čistog zraka i uticaja na donošenje odluka kojima se poboljšava ukupna ekološka situacija.

Također, ovakvi podaci pružaju mogućnost i da se na osnovu izračunatih parametara napravi procjena potencijalnih rizika po zdravlje stanovnika udisanjem zagađenog zraka.

Dekanica Agromediteranskog fakulteta Univerziteta “Džemal Bijedić” u Mostaru, prof.dr. Alisa Hadžiabulić objašnjava šta su PM čestice i zašto je važno pratiti količinu prisutnih čestica u zraku? “PM (Particulate Matter) su sitne čestice koje zagađuju vanjski i unutrašnji zrak. Određena količina čestica prašine u atmosferi je prirodna, ali problem nastaje kada se njihova količina naglo povećava. Prirodne čestice rezultat su požara, vulkanske aktivnosti ili erozije. Primarni izvor čestica prašine je ljudska aktivnost (spaljivanje otpada, industrijska postrojenja, prerada metala, rudarstvo ili izgaranje fosilnih goriva). Kategorije PM čestica se kreću od 1.0, 2.5 do 10. Izgaranje nafte, benzina, dizela ili drveta proizvodi veliki udio PM2.5 čestica u zraku. PM10 uključuje prašinu iz zgrada, odlagališta i poljoprivrede, nastaje spaljivanjem otpada, industrijskim aktivnostima te sadrži pelud ili bakterije. Ove čestice se emituju u zrak direktno iz izvora (primarne čestice) ili nastaju u atmosferi hemijskim reakcijama plinova (sekundarnih čestica), kao što su sumporov dioksid, dušikovi oksidi i neki organski spojevi. Ove čestice u zraku imaju štetno djelovanje na zdravlje ljudi i okoliš. I PM2.5 i PM10 čestice se mogu udahnuti, od kojih se neke talože u dišnom sistemu. PM2.5 ulazi dublje u pluća (plućne alveole), gdje se taloži i ulaze u krvotok. Mogu uzrokovati akutni i hronični bronhitis ili astmu. PM10 čestice se zadržavaju u u gornjim dišnim putevima, ali mogu prodrijeti i u donje dišne putove. Mogu izazvati iritaciju gornjih dišnih puteva ili kašalj. Čestice taložene na površini pluća mogu uzrokovati oštećenje tkiva ili upalu pluća. Najosjetljivija grupa su starije osobe s hroničnim bolestima srca ili pluća, astmatičari i djeca, koji su skloniji bolesti jer udišu više zraka od odraslih, brže dišu i puno više vremena provode na otvorenom. Na kraju dekanica Hadžiabulić napominje da “Svaki grad ima svoju specifičnu kombinaciju izvora zagađenja i saglasno tome i specifičnu kombinaciju polutanata, a Agromediteranski fakultet Univerziteta “Džemal Bijedić” u Mostaru uz ovakav uređaj može detektovati ove polutante i podatke ovim putem stavlja na raspolaganje široj zajednici”.

Implementaciji ovog značajnog projekta za širu zajednicu doprinijeli su mladi ljudi kojima je meteorologija jedno šire interesovanje, Dino Memić magistar saobraćaja i komunikacija koji se uspješno bavi meteorologijom i ima vlastite meteo stanice i Azer Zekić mašinski inžinjer. Oni su  svoje resurse stavili u funkciju i završili konačne faze instalacije i obuke na ovom uređaju.

Ovom prilikom još jednom im zahvaljujemo za realizaciju ove značajne aktivnosti za Agromediteranski fakultet i za sve građane Mostara. Pomenuti podaci će biti dostupni na web stranici Agromediteranskog fakulteta https://af.unmo.ba/ .

Otpremnina je jedan oblik novčane pomoći radniku u određenim slučajevima kada radniku prestaje ugovor o radu, ali samo kada su ispunjeni određeni uslovi.

Više o tome kada radnik može ostvariti pravo na otpremninu te pod kojim uslovima možete čitati u nastavku teksta.

Koje uslove je potrebno ispuniti za dobijanje otpremnine?

Za početak, kao što je to u praksi, otpremnina se najčešće dobija kada poslodavac otkazuje ugovor o radu, ali u slučaju da su ispunjeni određeni uslovi. Osim toga, isplaćuje se i u slučaju prestanka radnog odnosa nakon ispunjenja uslova za odlazak u penziju, a moguća je i u slučaju sporazumnog prestanka ugovora o radu, pišu Nezavisne.

Inače, u BiH je pravo na otpremninu propisano zakonima o radu RS i FBiH.

Da bi radnik, prema ovim zakonima, ostvario pravo na otpremninu, ugovor o radu sa poslodavcem mora biti zaključen na neodređeno vrijeme.

U skladu s tim, iznos otpremnine se određuje u zavisnosti od dužine neprekidnog trajanja radnog odnosa sa poslodavcem s kojim se ugovor o radu raskida.

Pravo na otpremninu se, u skladu sa zakonima, ostvaruje uz sljedeće uslove:

• da je zaključen ugovor o radu na neodređeno vrijeme;

• da poslodavac otkazuje ugovor o radu;

• da je radni odnos trajao najmanje dvije godine neprekidnog rada prije otkaza;

• da se ugovor ne otkazuje zbog kršenja obaveze iz radnog odnosa ili zbog neispunjavanja obaveza iz ugovora o radu od strane radnika.

Kako se utvrđuje visina otpremnina?

U zavisnosti od načina prestanka radnog odnosa, razlikujemo pravo na otpremninu:

– kada poslodavac otkazuje ugovor,

– u slučaju nezakonitog otkaza,

– kod otkaza ugovora o radu u slučaju promijenjene radne sposobnosti.

Otpremnina se utvrđuje pravilnikom o radu ili ugovorom o radu i ne može se utvrditi u iznosu manjem od jedne trećine prosječne mjesečne neto plate isplaćene radniku u posljednja tri mjeseca prije prestanka ugovora o radu, za svaku navršenu godinu rada kod tog poslodavca.

Iako visina otpremnine zavisi od odluke poslodavca, važno je znati da je zakonski propisano da ona ne može biti veća od šest prosječnih mjesečnih plata isplaćenih radniku u posljednja tri mjeseca prije prestanka ugovora o radu.

Osim toga, otpremnina ne mora biti isključivo u novčanom obliku, nego i u nekom drugom vidu naknade, a način, uslovi i rokovi isplate otpremnine utvrđuju se pisanim ugovorom između radnika i poslodavca.

Pravo na otpremninu ili novčanu naknadu radnika u drugim slučajevima prestanka radnog odnosa utvrđuje se opštim aktom i ugovorom o radu. O načinu i rokovima isplate otpremnine poslodavac i radnik mogu zaključiti poseban sporazum.

Otpremnina u slučaju odlaska u penziju

U pogledu drugonavedene vrste otpremnine, poslodavac je dužan istu isplatiti prilikom odlaska radnika u penziju.

U slučaju odlaska radnika u penziju, otpremnina se ne računa na ranije opisan način, nego je njena visina definisana Odlukom Vlade Republike Srpske iz 2016. godine i iznosi tri prosječne neto plate radnika obračunate u skladu s kolektivnim ugovorom.

S druge strane, u FBiH, u slučaju odlaska u penziju, a s obzirom na to da je prestala primjena Opšteg kolektivnog ugovora, isplaćivanje otpremnine nije više zakonska obaveza poslodavca.

Zakon o radu je propisao kaznu za poslodavce samo u slučaju ako otkažu ugovor radniku, a ne isplate otpremninu u zakonom predviđenim situacijama (otkaz kod promijenjene radne sposobnosti – u slučaju da uskrati radniku uvećanu otpremninu ili u slučaju kada uskrati radniku otpremninu u skladu sa članom 111. Zakona o radu). Bitno je znati da u slučaju nezakonitog otkaza ugovora o radu samo sud može dosuditi pravo na otpremninu i to u slučaju kada to radnik potražuje u sudskom sporu.

Program N1